16 maja 2018 r. zapoczątkowana została działalność bariery bioreaktywnej zlokalizowanej w Jaworznie, służącej do oczyszczania wód podziemnych z zanieczyszczeń.
Po raz pierwszy wprowadzono mikrobiologiczną „szczepionkę” do demonstracyjnej instalacji bariery, która została zbudowana w ramach realizacji międzynarodowego projektu o akronimie AMIIGA: Zintegrowane podejście do zarządzania jakością wód podziemnych w miejskich obszarach funkcjonalnych.
Fotografia: Główny Instytut Górnictwa
Liderem konsorcjum jest Główny Instytut Górnictwa, a projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg Europa Środkowa 2014-2020. W ramach projektu zrealizowanych będzie 7 działań pilotażowych w 7 różnych regionach Europy Środkowej. W Polsce takim pilotażem jest innowacyjna bariera bioreaktywna testowana na terenie Jaworzna. Bariera zlokalizowana jest w rejonie Zakładów Chemicznych "Organika Azot" S.A., na spływie wód podziemnych z zanieczyszczonego obszaru tzw. “starej hałdy przy torach”. Realizacja tego pilotażu umożliwi przetestowanie skuteczności zaprojektowanego systemu barier reaktywnych dla całego obszaru zanieczyszczonego w dolinie potoku Wąwolnica. Bezpośrednim rezultatem będzie poprawa jakości wód podziemnych. Biobariera służyć ma oczyszczaniu wód podziemnych z substancji, takich jak pestycydy HCH, DDT, dieldryna czy endryna, a także ograniczyć ich rozprzestrzenianie w środowisku. Zanieczyszczenia, takie jak węglowodory czy pestycydy chloroorganiczne, zalegają w ogromnych ilościach na starych składowiskach Zakładów Chemicznych „Organika Azot” w Jaworznie i należą do najbardziej uporczywych zanieczyszczeń obecnych w środowisku naturalnym. 16 maja br. do bariery wprowadzono do bariery przebadane i wyselekcjonowane przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego, szczepy bakterii, które mają zdolność rozkładu występujących na danym terenie zanieczyszczeń. Efektywność pracy biobariery testowana będzie przez kilka najbliższych miesięcy, zgodnie z opracowanym planem monitoringu.
Fotografia: Główny Instytut Górnictwa
Projekt AMIIGA zrzesza 12 partnerów z 6 krajów Unii Europejskiej. W projekcie udział biorą: Główny Instytut Górnictwa (Partner Wiodący projektu), miasto Jaworzno, miasto Novy Bydzov (Republika Czeska), Politechnika w Libercu (Republika Czeska), miasto Stuttgart (Niemcy), region Lombardii (Włochy), miasto Parma (Włochy), Politechnika w Mediolanie (Włochy), Słoweńska Służba Geologiczna (Słowenia), JP VODOVOD - Kanalizacja - Spółka Wodociągów i Kanalizacji w Lublanie (Słowenia), Uniwersytet w Zagrzebiu (Chorwacja) oraz VODOVOD Zadar – Spółka Wodociągowa (Chorwacja). Jego głównym celem jest usprawnienie procesu zarządzania oraz podejmowania decyzji w zakresie zanieczyszczonych wód podziemnych w skali miejskiego obszaru funkcjonalnego (FUA).W ramach projektu opracowany zostanie innowacyjny “operacyjny plan zarządzania wodami podziemnymi" oraz nowe, biologiczne metody remediacji, jako narzędzia wspierające dla podejmowania decyzji i zrównoważonego planowania w miejskich obszarach funkcjonalnych.
Fotografia: Główny Instytut Górnictwa
W Jaworznie prowadzona przez ponad 80 lat produkcja chemicznych środków ochrony roślin, m.in. DDT i lindanu, wiązała się z powstawaniem odpadów, w tym pestycydów, w większości wyrzucanych na nieuszczelnione podłoże. Toksyczne odpady wytworzyły państwowe Zakłady Chemiczne Organika-Azot. Zanieczyszczenia te – ok. 200 tys. ton, w tym ok. 40 tys. odpadów groźnego pestycydu HCH – znajdują się w kilku punktach miasta. Szacuje się, że gleba oraz wody podziemne i powierzchniowe skażone są na obszarze ponad 50 hektarów. Same poprodukcyjne chemikalia z lat 1980-90, znajdujące się na obszarze Centralnego Składowiska Odpadów, to 750 tys. beczek.
W latach 2008-2011 w Jaworznie przez kilka lat realizowano międzynarodowy projekt badawczy Foks, finansowany z wcześniejszej edycji programu Europa Środkowa. W ramach projektu Foks szczegółowo zbadano zagrożenia i wypracowano propozycje ich likwidacji. Dzięki nowatorskim metodom badań wód podziemnych, powierzchniowych i gruntu naukowcom udało się zlokalizować wszystkie miejsca składowania odpadów poprodukcyjnych, rozpoznać ryzyko środowiskowe oraz wskazać technologię dla jego likwidacji. M.in. testowano nowatorską technologię oczyszczania skażonego gruntu, wymyśloną przez czeskich naukowców.