REURIS

Revitalization of Urban River Spaces

Opis projektu

Projekt REURIS (Revitalisation of Urban River Spaces, czyli Rewitalizacja Miejskich Przestrzeni Nadrzecznych) to pierwsza w Europie Środkowej próba stworzenia, we współpracy transnarodowej, zestawu zasad rewitalizacji przestrzeni nadrzecznych i zilustrowania tych zasad poprzez praktyczne wdrożenie. Inaczej niż we wcześniejszych „nadrzecznych" projektach, w REURIS przewidziano pilotowe wdrożenia na przykładzie wybranego odcinka doliny oraz wyciągnięcie wniosków – zarówno badawczych, jak praktycznych – z oceny rezultatów tych wdrożeń. W projekcie uczestniczy 8 partnerów reprezentujących 6 regionów w trzech państwach: Polska (Katowice, Bydgoszcz), Republika Czeska (Pilzno, Brno), Niemcy (Stuttgart, Lipsk). Koordynatorem całości projektu jest Główny Instytut Górnictwa w Katowicach. Partnerem odpowiedzialnym za propagowanie wyników jest Uniwersytet w Lipsku. Pozostali partnerzy są dysponentami 6 terenów nadrzecznych. Projekt realizowany jest od września 2008 do końca sierpnia 2012 roku. Łączny koszt projektu wynosi ponad 3,4 miliona Euro, przy czym polscy uczestnicy mogą liczyć na refinansowanie 85 % poniesionych kosztów. Ponad połowa kosztów projektu przypada na przygotowanie i wykonanie konkretnych prac rewitalizacyjnych na niewielkich odcinkach dolin rzecznych.

Cele projektu

Miejskie rzeki postrzegane były przez dziesięciolecia nie tylko w Polsce lecz w całej środkowej Europie, bardziej jako źródło problemów niż korzyści. Dlatego tereny nadrzeczne, chociaż są ważnymi, a często jedynymi w mieście przestrzeniami otwartymi mogącymi funkcjonować jako zielone, publicznie dostępne tereny parkowe i rekreacyjne, pozostają zdegradowane i porzucone. Rewitalizacja, czyli aktywna ochrona i przywracanie takim terenom walorów przyrodniczych, krajobrazowych i użytkowych jest jednym z głównych rodzajów działań niezbędnych dla kształtowania przestrzeni przyjaznej mieszkańcom miast środkowej Europy. W przeciwieństwie do tradycyjnej, konserwatorskiej ochrony przyrody, ochrona i kreowanie siedlisk przyrodniczych w miastach nierozerwalnie łączy się z udostępnianiem tej przestrzeni ludziom. Dlatego ponowne zagospodarowanie takich terenów - czyli ich rewitalizacja - musi uwzględniać kreację lub ochronę zasobów bioróżnorodności z równoczesnym zapewnieniem dostępności dla rekreacji; w niektórych przypadkach projekt rewitalizacyjny obejmuje także odtwarzanie dóbr dziedzictwa kulturowego - np. urządzeń hydrotechnicznych. Tak rozumiana rewitalizacja była w ostatnich latach przedmiotem kilku międzynarodowych projektów, lecz jak dotąd jedynie w odniesieniu do miejskich rzek „starej" części Unii Europejskiej. Przedsięwzięcia takie odpowiadają aspiracjom mieszkańców i użytkowników okolicznych terenów do życia w przestrzeni o wysokich walorach estetycznych, przyczynia się do podnoszenia rynkowej wartości gruntów, a sam proces planowania i realizacji - przebiegający w warunkach konsultacji społecznej – jest okazją do umacniania demokracji w wymiarze lokalnym.

Rezultaty

Produkty projektu – w formie ogólnodostępnych poradników – opracowane zostały w języku angielskim, ale przewidywana jest ich publikacja także w języku polskim, czeskim i niemieckim. Oczekiwanymi rezultatami projektu będą:

• system wsparcia decyzji dla rewitalizacji miejskich przestrzeni nadrzecznych (Pakiet Zadaniowy WP3)
• szczegółowe zasady rewitalizacji miejskich przestrzeni nadrzecznych - wypracowane i praktycznie przetestowane (Pakiet Zadaniowy WP4)

Wspólne zasady rewitalizacji miejskich przestrzeni nadrzecznych są wypracowywane i demonstrowane poprzez 6 akcji pilotażowych, po jednej w każdym mieście, w tym 4 akcji (w każdym mieście oprócz Brna i Pilzna) obejmujących inwestycję.

Akcja pilotażowa składa się z następujących działań:

• planowanie kooperatywne z udziałem regionalnych specjalistów i lokalnej społeczności,
• projekt techniczny,
• inwestycja pilotażowa,
• monitorowanie rezultatów,
• opracowanie i opublikowanie zaleceń praktycznych.

Akcje pilotażowe w miastach dotyczą następujących obiektów:

• Dolina rzeki Ślepiotki w Katowicach – częściowa renaturyzacja małej rzeki w przestrzeni podmiejskiej, wykorzystanie porzuconego terenu nadrzecznego dla zwiększenia retencji, odtworzenie lokalnego korytarza ekologicznego;
• Stary Kanał Bydgoski – przywrócenie zabytkowego założenia hydrotechnicznego, wzbogacenie nadwodnej szaty roślinnej (w tym w obrębie zabytkowego parku);
• Rzeki: Mze, Radbuza, Uhlava, Uslava w Pilznie – wykreowanie lokalnego biocentrum w śródmiejskiej przestrzeni nadrzecznej (projekt, akcja bezinwestycyjna);
• Stara Ponavka w Brnie – sztuczna odnoga rzeki, teren poprzemysłowy, wykreowanie „zielonego korytarza" (projekt, akcja bezinwestycyjna);
• Dolina rzeki Feuerbach w Stuttgarcie – renaturyzacja koryta rzecznego oraz terenów przyległych („korytarza potoku") w dawnej przestrzeni przemysłowej, odtworzenie siedlisk oraz korytarza ekologicznego;
• Rzeki i kanały w Lipsku – renaturyzacja linii brzegowej na terenach uprzednio dotkniętych wydobyciem węgla brunatnego, odtworzenie siedlisk łęgowych oraz ciągłości ekosystemów nadrzecznych.